Bebasan

A
-Adhang-adhang tetese embun :
njagakake barang mung sak oleh-olehe

Berharap sesuatu dengan hasil apa adanya. Seperti berharap pada tetes embun.
-Adigang, adigung, adiguna :
ngendelake kekuwatane, kaluhurane lan kepinteran
Mengandalkan kekuatan, kekuasaan dan kepintarannya. Ungkapan ini biasanya ditujukan pada orang yang sok.
-Aji godhong garing (aking) :
wis ora ana ajine / asor banget
Sudah tidak ada harganya (hina).
-Ana catur mungkur :
ora gelem ngrungokake rerasan kang ora becik
Tidak mau mendengarkan pergunjingan.
-Ana daulate ora ana begjane :
arep nemu kabegjan nanging ora sida (untub-untub)
Tidak jadi mendapatkan kemuliaan/keberuntungan.
-Ana gula ana semut :
papan sing akeh rejekine, mesti akeh sing nekani
Tempat yang banyak rejekinya, pasti banyak yang mendatangi.
-Anak polah bapa kepradah :
tingkah polahe anak dadi tanggungjawabe wong tuwa
Tingkah lakunya anak jadi tanggung jawab orang tua. Jika anak bertingkah, maka nama
orang tua akan ikut terbawa.
-Anggenthong umos (bocor/rembes) :
wong kang ora bisa nyimpen wewadi
Orang yang tidak bias menyimpan rahasia.
-Angon mongso :
golek waktu kang prayoga kanggo tumindak
Mencari waktu yang tepat untuk bertindak.
-Angon ulat ngumbar tangan :
ngulatake kahanan menawa kalimpe banjur dicolong
Mencari kesempatan untuk mencuri/berbuat kejahatan.
-Arep jamure emoh watange :
gelem kepenake ora gelem rekasane
Mau enaknya/hasilnya tanpa mau berusaha.
-Asu rebutan balung :
rebutan barang kang sepele
Berebut barang yang remeh.
-Asu belang kalung wang :
wong asor nanging sugih
Orang dari kalangan bawah, tidak berpendidikan tinggi, tapi memiliki banyak harta.
-Asu gedhe menang kerahe :
wong kang dhuwur pangkate mesti bae gede panguwasane
Orang berpangkat tinggi wajar jika memiliki kekuasaan yang besar.
-Asu/ula marani gebuk :
njarak / sengaja marani bebaya
Sengaja menantang bahaya.
-Ati bengkong oleh obor :
wong kang duwe niyat ala malah oleh dalan
Orang berniat jelek malah mendapat jalan (bantuan).

B
-Baladewa ilang gapite (jepit wayang) :
ilang kekuwatane / kaluhurane
Hilang kekuatan dan kekuasaannya. Diibaratkan dengan wayang Baladewa yang kehilangan kayu penjepitnya. Maka hanya akan menjadi selembar kulit yang lemas.
-Banyu pinerang ora bakal pedhot (sigar) :
pasulayan sedulur ora bakal medhotake sedulurane
Perselisihan antar-saudara tidak akan menghilangkan hubungan saudara itu sendiri.
-Bathang lelaku :
lunga ijen ngambah panggonan kang mbebayani
Pergi seorang diri menuju tempat berbahaya.
-Bathok bolu isi madu (bolong telu) :
wong asor nanging sugih kepinteran
Orang dari kalangan bawah tapi kaya ilmu pengetahuan.
-Blaba wuda :
saking lomane nganti awake dhewe ora keduman
Karena terlalu dermawan hingga dirinya sendiri tidak mendapatkan/mempunyai apa-apa.
-Bebek mungsuh mliwis :
wong pinter mungsuh wong kang podho pintere
Orang pandai berhadapan dengan lawan yang setara.
-Becik ketitik ala ketara :
becik lan ala bakal konangan ing tembe mburine
Baik atau buruknya seseorang pada akhirnya pasti akan terlihat.
-Belo melu seton (malem minggu) :
manut grubyuk ora ngerti karepe
Ikut-ikutan tanpa tahu apa maksudnya (taklid buta).
-Beras wutah arang bali menyang takere :
barang kang wis owah ora bakal bali kaya maune
Sesuatu yang sudah rusak/cacat tidak akan bisa kembali sama seperti sedia kala
-Bidhung api rowang :
ethok-ethok nulung nanging sejatine arep ngrusuhi
Pura-pura menolong tapi sebenarnya berniat membuat onar.
-Balilu tan pinter durung nglakoni (bodho) :
wong bodho sering nglakoni, isih kalah pinter karo wong pinter nanging durung tau nglakoni
Orang yang tidak memiliki pengetahuan tentang suatu hal, meskipun sering menjalaninya, masih kalah pandai dengan orang yang memiliki pengetahuan, meski tidak pernah menjalaninya.
-Bubuk oleh leng :
wong duwe niyat ala oleh dalan
Orang berniat jelek yang mendapat jalan (bantuan).
-Bung pring petung :
bocah kang longgor (gelis gedhe)
Anak yang dewasa sebelum waktunya.
-Buntel kadut, ora kinang ora udud :
wong nyambut gawe borongan ora oleh mangan lan udud (rokok)
Orang yang bekerja secara borongan tidak mendapat makan dan rokok. Maksudnya orang yang bekerja dengan sistem borongan jarang yang mendapatkan tip/bonus. Entah itu berupa makanan/camilan atau sekedar rokok.
-Buru (mburu) uceng kelangan dheleg :
golek barang sepele malah kelangan barang luwih gedhe
Mencari barang sepele/remeh tapi malah kehilangan sesuatu yang lebih penting.
-Busuk ketekuk, pinter keblinger :
wong bodho lan pinter padha wae nemu cilaka
Orang bodoh ataupun pandai suatu saat sama-sama akan mengalami kesialan/keusulitan.

C
-Carang canthel :
ora diajak guneman nanging melu-melu ngrembug
Tidak diajak bicara tapi ikut nimbrung dalam pembicaraan.
-Car-cor kaya kurang janganan :
ngomong ceplas-ceplos ora dipikir dhisik
Bicara seenaknya tanpa berpikir panjang.
-Cathok gawel (timangan sabuk) :
seneng cawe-cawe mesthi ora diajak guneman
Suka ikut campur pembicaraan orang lain.
-Cebol nggayuh lintang :
kekarepan kang ora mokal bisa kelakon
Keinginan yang mustahil untuk terlaksana.
-Cecak nguntal cagak (empyak) :
gegayuhan kang ora imbang karo kekuwatane
Keinginan/usaha yang tidak sebanding dengan kemampuannya.
-Cedhak celeng boloten (gupak lendhut) :
cedhak karo wong ala bakal katut ala
Jika bersanding dengan orang yang buruk kelakuannya maka akan ikut terbawa.
-Cedhak kebo gupak :
cedhak karo wong ala bakal katut ala
Jika bersanding dengan orang yang buruk kelakuannya maka akan ikut terbawa.
-Ciri wanci lelai ginawa mati :
pakulinan ala ora bisa diowahi yen durung nganti mati
Kebiasaan buruk yang tidak bisa dihilangkan jika belum menemui ajal.
-Cincing-cincing meksa klebus :
karepe ngirit nanging malah entek akeh
Maksudnya/maunya berhemat tapi malah habis banyak.
-Criwis cawis :
seneng maido nanging yo seneng menehi/muruki
Suka mencela tapi juga suka member/membantu.
-Cuplak andheng-andheng, yen ora pernah panggonane bakal disingkirake :
wong kang njalari ala becike disingkirake
Orang yang menyebabkan keburukan maka semua kebaikannya akan terhapus.

D
-Dadiya banyu emoh nyawuk, dadiya godhong emoh nyuwek, dadiyo suket emoh nyenggut :
wis ora gelem nyanak / emoh sapa aruh
Saking jengkel/marahnya hingga tidak mau bertegur sapa lagi.
-Dahwen ati open (seneng nacad) :
nacad nanging mbenerake wong liya.
Mencela sesuatu tapi malah membenarkan hal lainnya yang sama persis.
-Dandhang diunekake kuntul, kuntul diunekake dandhang :
ala dianggep becik, becik dianggep ala
Perkara yang buruk dianggap baik, sedangkan yang baik dianggap buruk.
-Desa mawa cara, negara mawa tata :
saben panggonan duwe cara utawa adat dhewe-dhewe
Setiap daerah memiliki adat istiadat atau aturan yang berbeda.
-Dhemit ora ndulit, setan ora doyan :
tansah diparingi slamet, ora ana kang ngganggu gawe
Semoga selalu diberi keselamatan, tidak ada suatu halangan yang merintangi. Sering digunakan sebagai jampi atau mantra penolak bala’.
-Digarokake dilukoke :
dikongkon nyambut gawe abot
Disuruh bekerja berat.
-Didhadhunga medhot, dipalangana mlumpat :
wong kang kenceng karepe ora kena dipenggak
Orang yang betekad bulat sehingga sulit untuk dihalangi.
-Diwenehi ati ngrogoh rempela :
diwenehi sithik ora trima, malah njaluk sing akeh
Diberi sedikit tidak mau malah minta yang lebih banyak.
-Dom sumuruping mbanyu :
laku sesideman kanggo meruhi wewadi
Tindakan sembunyi-sembunyi untuk mengetahui rahasia.
-Dudu sanak dudu kadang, yen mati melu kelangan :
senajan wong liya yen lagi nemoni rekasa bakal dibelani
Meskipun tidak ada ikatan darah, namun jika mengalami kesusahan bersedia membela.
-Duka yayah sinipi, jaja bang mawinga-wingi :
wong kang nesu banget
Orang yang marah sekali.
-Dudutan lan anculan (tali memeden sawah) :
padha kethikan, sing siji ethok-ethok ora ngerti
Dua orang yang bersekongkol. Salah satunya pura-pura tidak tahu.
-Durung pecus keselak besus :
durung sembada nanging kepengin sing ora-ora
Belum sukses tapi sudah memiliki keinginan yang macam-macam.

E
-Eman-eman ora keduman :
karepe eman malah awake dewe ora keduman
Maunya ingin berhemat tapi pada akhirnya dia sendiri tidak mendapatkan bagian.
-Emban cindhe emban siladan (slendang iratan pring) :
pilih kasih / ora adil
Pilih kasih.
-Embat-embat celarat (klarap) :
wong nyambut gawe kanthi ngati-ati banget
Orang bekerja yang berhati-hati sekali.
-Emprit abuntut bedhug :
perkara sing maune sepele dadi gedhe / ngambra-ambra
Perkara yang awalnya sepele menjadi besar.
-Endhas gundul dikepeti :
wis kepenak ditambahi kepenak maneh
Kenyamanan yang masih ditambah dengan kenyamanan lain.
-Endhas pethak ketiban empyak :
wong kang bola-bali nemu cilaka.
Orang berkali-kali mengalami musibah.
-Enggon welut didoli udhet :
panggone wong pinter dipameri kepinteran sing ora sepirowa
Tempatnya orang pandai yang dipameri kepandaian yang tidak seberapa.
-Entek ngamek kurang golek :
anggone nyeneni/nguneni sakatoge
Dimarahi habis-habisan.
-Entek jarake :
wis entek kasugihane
Telah habis kekayaannya
-Esuk dhele sore tempe :
wong kang ora tetep atine (mencla mencle)
Orang yang tidak punya pendirian (plin-plan).

G
-Gagak nganggo lar-e merak :
wong asor / wong cilik tumindak kaya wong luhur (gedhe)
Orang jelata yang berlagak seperti orang kaya/berpangkat.
-Gajah alingan suket teki :
lair lan batine ora padha, mesthi bakal ketara
Meski antara lahir dan batinnya berbeda, tapi suatu saat pasti akan terlihat.
-Gajah (nggajah) elar :
sarwa gedhe lan dhuwur kekarepane
Semakin besar dan tinggi keinginannya.
-Gajah ngidak rapah (godhong garing) :
nerang wewalere dewe

-Gajah perang karo gajah, kancil mati ing tengahe :
wong gedhe sing padha pasulayan, wong cilik sing dadi korbane
Pertikaian antara penguasa yang menyebabkan rakyat kecil menjadi korban.
-Garang garing :
wong semugih nanging sejatine kekurangan
Orang yang kelihatannya kaya namun sejatinya kekurangan.
-Gawe luwangan kanggo ngurungi luwangan :
golek utang kanggo nyaur utang
Berhutang untuk membayar hutang.
-Gayuk-gayuk tuna, nggayuh-nggayuh luput :
samubarang kang dikarepake ora bisa keturutan
Semua yang diharapkan tidak bisa terlaksana.
-Gliyak-gliyak tumindak, sareh pakoleh :
senajan alon-alon anggone tumindak, nanging bisa kaleksanan karepe.
Meskipun bertindak perlahan-lahan, tapi maksud dan tujuannya tercapai.
-Golek banyu bening :
meguru golek kawruh kang becik
Berguru mencari pengetahuan yang baik.
-Golek-golek ketemu wong luru-luru :
karepe arep golek utangan malah dijaluki utang
Maksudnya mau berhutang tapi malah dimintai hutang.
-Gupak pulute ora mangan nangkane :
melu rekasa nanging ora melu ngrasakake kepenake
Ikut bersusah payah tapi tidak bisa ikut merasakan hasilnya.

I
-Idu didilat maneh :
murungake janji kang wis diucapake
Menarik janji yang sudah diucapkan.
-Iwak lumebu wuwu :
wong kena apus kanthi gampang
Orang yang tertipu dengan mudah.

J
-(n)Jagakake endhoge si blorok :
njagagake barang kang durung mesthi ana lan orane
Berharap pada sesuatu yang belum pasti adanya.
-(n)Jajah desa milang kori :
lelungan menyang ngendi-endi
Berpergian ke berbagai daerah.
-Jalma angkara mati murka :
nemoni cilaka jalaran saka angkara murkane
Mendapatkan musibah/kesulitan karena angkara murkanya sendiri.
-(n)Jalukan ora wewehan :
seneng njejaluk ora seneng menehi
Gemar meminta tapi tidak pernah memberi.
-Jati ketlusupan ruyung :
kumpulane wong becik kelebon wong ala
Kumpulan orang baik yang dimasuki orang bejat.
-Jaran kerubuhan empyak :
wong wis kanji (kapok) banget
Orang yang benar-benar kapok.
-Jarit lawas ing sampire :
duwe kapinteran nanging ora digunakake
Punya kepandaian tapi tidak pernah digunakan/dimanfaatkan.
-Jer basuki mawa bea :
samubarang gegayuhan mbutuhake wragat
Untuk mencapai suatu cita-cita membutuhkan dana.
-Jujul muwul :
perkara kang nambah-nambahi rekasa
Perkara yang menambah masalah makin besar.
-(n)Junjung ngetebake / ngebrukake :
ngalembana nanging duwe maksud ngasorake
Pujian yang pada dasarnya bermaksud menghina/menjatuhkan (sebuah ironi).

K
-Kacang ora ninggal lanjaran :
kebiasa-ane anak nirokake wong tuwane
Kebiasaan anak selalu meniru dari orang tuanya
-Kadang konang :
gelem ngakoni sedulur mung karo sing sugih
Hanya mau mengakui saudara pada yang kaya saja.
-Kala cacak menang cacak :
samubarang panggawean becik dicoba dhisik bisa lan orane
Segala pekerjaan yang baik haruslah dicoba sebisa mungkin.
-Kandhang langit, bantal ombak, kemul mega :
wong sing ora duwe papan panggonan
Orang yang tidak memiliki tempat tinggal (tunawisama).
-Katepang ngrangsang gunung :
kegedhen karep/panjangka sing mokal bisa kelakon
Memiliki keinginan terlalu besar yang mustahil untuk bisa terlaksana.
-Katon kaya cempaka sawakul :
tansah disenengi wong akeh
Selalu disukai oleh banyak orang.
-Kaya banyu karo lenga :
wong kang ora bisa rukun
Dua orang/kelompok yang tidak bisa rukun (selalu berseteru).
-Kakehan gludug kurang udan :
akeh omonge ora ana nyatane
Terlalu banyak bicara tetapi tidak ada bukti/tindakan.
-Kabanjiran segara madu :
nemu kabegjan kang gedhe banget
Mendapatkan keberuntungan yang sangat besar.
-Kebat kliwat, gancang pincang :
tumindak kesusu mesthi ora kebeneran
Tindakan yang tergesa-gesa pasti tidak sempurna.
-Kebo bule mati setra :
wong pinter nanging ora ana kang mbutuhake
Orang pandai tapi tidak ada yang membutuhkan.
-Kebo ilang tombok kandhang :
wis kelangan, isih tombok wragat kanggo nggoleki, malah ora ketemu
Sudah kehilangan, dicari dengan segala harta, tapi malah tidak ditemukan.
-Kebo kabotan sungu :
rekasa kakehan anak / tanggungan
Terbebani dengan memiliki banyak anak/tanggungan.
-Kebo lumumput ing palang :
ngadili perkara ora nganggo waton
Mengadili suatu masalah tanpa menggunakan peraturan/undang-undang yang berlaku (main hakim sendiri).
-Kebo mulih menyang kandhange :
wong lunga adoh bali menyang omahe / asale
Sejauh-jauh orang pergi merantau pasti pulang ke kampung halamannya.
-Kebo nusu gudel :
wong tuwa njaluk wulang wong enom
Orang yang lebih tua usianya belajar/menjadi tanggungan yang lebih muda.
-Kegedhen empyak kurang cagak :
kegedhen karep nanging ora sembada
Keinginan yang terlalu besar tapi tidak sesuai dengan kemampuannya.
-Kajugrugan gunung menyan :
oleh kabegjan kang gedhe banget
Mendapatkan keberuntungan yang besar sekali.
-Kekudhung walulang macan :
ngapusi nggawa jenenge wong kang diwedeni
Menipu dengan menggunakan nama besar orang yang ditakuti.
-Kelacak kepathak :
ora bisa mungkir jalaran wis kebukten
Tidak bisa mengelak lagi karna telah terbukti bersalah (tertangkap basah).
-Kena iwake aja nganti buthek banyune :
sing dikarepake bisa kelakon nanging aja nganti dadi rame/rusak
Mencapai suatu tujuan tanpa membuat suatu kerusakan/keributan.
-Kencana katon wingko :
senajan apik nanging ora disenengi
Meskipun bagus tapi tidak disukai.
-Kendel ngringkel, dhadang ora godak :
ngakune kendel tur pinter jebule jirih tur bodho
Mengaku berani dan pintar, tapi kenyataannya penakut dan bodoh.
-Kenes ora ethes :
wong sugih amuk nanging bodho
Orang yang mudah marah tapi sebenarnya bodoh.
-Keplok ora tombok :
wong senengane komentar thok nanging ora gelem tumindak
Orang yang hanya suka berkomentar tapi tidak mau ikut bertindak.
-Kere munggah mbale :
batur dipek bojo karo bendarane
Pembantu yang diperistri oleh majikannya.
-Kere nemoni malem :
wong kang bedigasan / serakah
Orang yang serakah.
-Kerot ora duwe untu :
duwe kekarepan nanging ora duwe beaya / wragat
Memiliki keinginan tapi tak memiliki dana/biaya.
-Kerubuhan gunung :
wong nemoni kesusahan sing gedhe banget
Orang yang mengalami musibah yang sangat besar.
-Kesandhung ing rata, kebentus ing tawang :
nemoni cilaka kang ora kenyana-nyana
Menemui musibah yang tidak disangka-sangka.
-Ketula-tula ketali :
wong kang tansah nandang sengsara
Orang yang selalu mendapat kesusahan.
-Kethek saranggon :
kumpulane wong kang tindakane ala
Sekelompok orang bejat/tidak beradab.
-Kleyang kabur kanginan, ora sanak ora kadhang :
wong kang ora duwe panggonan sing tetep
Orang yang tidak memiliki tempat tinggal yang tetap (pengelana).
-Klenthing wadah uyah :
angel ninggalake pakulinan tumindak ala
Sulit meninggalkan kebiasaan buruk.
-Kongsi jambul wanen :
nganti tumekan tuwa banget
Hingga sampai pada usia tua.
-Krokot ing galeng :
wong kang mlarat banget
Orang yang sangat miskin.
-Kriwikan dadi grojogan :
prakara kang maune cilik dadi gedhe banget
Perkara yang mulanya kecil menjadi sangat besar.
-Kumenthus ora pecus :
seneng umuk nanging ora sembada
Banyak cakap/bicara tapi tidak memiliki kemampuan/tindakan yang seimbang dengan ucapannya (pembual).
-Kurung munggah lumbung :
wong asor / cilik didadekake wong gedhe
Orang jelata yang dijadikan pembesar/pejabat.
-Kuthuk nggendhong kemiri :
manganggo kang sarwo apik/aji liwat dalan kang mbebayani
Mendapatkan kehormatan/jabatan melalui jalan yang berbahaya.
-Kutuk marani sunduk, ula marani gebuk :
njarag marani bebaya
Menantang bahaya/maut.
-Kuncung nganti temekan gelung :
suwe banget anggone ngenteni
Penantian yang sangat lama.

L
-Ladak kecangklak :
wong kang angkuh nemoni pakewuh, marga tumindake dewe
Orang angkuh/sombong yang mendapatkan kesulitan karena kelakuannya sendiri.
-Lahang karoban manis :
rupane bagus / ayu tur luhur budine
Memiliki paras yang tampan/cantik dan berbudi luhur pula.
-Lambe satumang kari samerang :
dituturi bola-bali meksa ora digugu
Meskipun dinasehati berkali-kali tapi tetap tidak dianggap.
-Lanang kemangi :
wong lanang kang jireh
Lelaki penakut.
-Legan golek momongan :
wis kepenak malah golek rekasa
Sudah mendapatkan posisi yang mapan tapi malah mencari sengsara/susah.
-Lumpuh ngideri jagad :
duwe karepan kang mokal bisa keturutan
Memiliki keinginan yang mustahil terlaksana.

M
-Maju tatu mundur ajur :
perkara kang sarwa pakwuh
Perkara yang menjadikan serba salah.
-Matang tuna numbak luput :
tansah luput kabeh panggayuhan
Selalu meleset semua cita-cita/usahanya.
-Mbuang tilas :
ethok-ethok ora ngerti marang tumindak kang ala sing lagi dilakoni
Pura-pura tidak tahu dengan perbuatan buruk yang sedang dijalani.
-Meneng widara uleran :
katon anteng nanging sejatin ala atine
Dari luar terlihat tenaang/baik tapi sebenarnya buruk hatinya.
-Menthung koja kena sembagine :
rumangsane ngapusi nanging sejatine malah kena apus
Merasa memperdayai/menipu tapi sebenarnya dirinya sendirilah yang telah diperdaya/ditipu.
-Merangi tatal :
mentahi rembug kang wis mateng
Menyangkal hasil musyawarah yang sudah matang.
-Mikul dhuwur mendhem jero :
bisa njunjung drajate wong tuwa
Bisa menjunjung tinggi nama baik/derajat orang tua.
-Milih-milih tebu oleh boleng :
kakehan milih wekasan oleh kang ora becik
Terlalu banyak memilih tapi pada akhirnya malah mendapatkan yang tidak baik.
-Mrojol selaning garu :
wong kang luput saka bebaya
Orang yang luput/terlepas dari bahaya.
-Mubra-mubra mblabar madu :
wong sing sarwa kecukupan
Orang yang selalu tercukupi kebutuhannya.

N
-Nabok anyilih tangan :
tumindak ala kanthi kongkonan uwong liya
Berbuat jahat dengan menggunakan/menyuruh orang lain.
-Ngagar metu kawul :
ngojok-ojoki supaya dadi pasulayan, nanging sing diojoki ora mempan
Menghasut orang supaya salah jalan/berbuat salah, tapi yang dihasut tidak terpengaruh.
-Ngajari bebek nglangi :
panggawean sing ora ana paedahe
Pekerjaan yang tidak ada manfaatnya.
-Ngalasake negara :
wong sing ora manut pranatane negara
Orang yang tidak mau mengikuti peraturan negara.
-Ngalem legining gula :
ngalembana kepinterane wong kang pancen pinter/sugih
Memuji kepandaian/kebaikan orang yang nyata-nyata memang pandai/baik.
-Ngaturake kidang lumayu :
ngaturake barang kang wis ora ana
Memberikan barang yang tidak ada.
-Nglungguhi klasa gumelar :
nindakake panggawean kang wis tumata
Melakukan pekerjaan yang telah tertata/disiapkan.
-Ngontragake gunung :
wong cilik/asor bisa ngalahake wong luhur/gedhe, nganti gawe gegere wong akeh
Orang jelata/biasa yang bisa mengalahkan pembesar/pejabat sehingga membuat kehebohan.
-Nguthik-uthik macan dhedhe :
njarag wong kang wis lilih nepsune.
Menantang/menggoda orang yang telah mampu menahan hawa nafsu/amarah/emosinya.
-Nguyahi segara :
weweh marang wong sugih kang ora ana pituwase
Memberi/menyumbang pada orang kaya yang tidak ada manfaatnya.
-Nucuk ngiberake :
wis disuguhi mangan mulih isih mbrekat
Sudah diberi makan, pulang masih membawakan oleh-oleh.
-Nututi layangan pedhot :
nggoleki barang sepele sing wis ilang
Mencari barang remeh yang telah hilang.
-Nyangoni kawula minggat :
ndandani barang sing tansah rusak
Memperbaiki barang yang sudah terlanjur rusak.
-Nyolong pethek :
tansah mleset saka pametheke/pambatange


O

-Obah ngarep kobet mburi :
tumindake penggede dadi contone/panutane kawula alit
Segala tindakan pemimpin selalu jadi contoh/panutan pengikutnya.
-Opor bebek mentas awake dhewek :
rampung saka rekadayane dhewe
Lolos dari kesulitan yang dibuatnya sendiri.
-Ora ana banyu mili menduwur :
watake anak biasane niru wong tuwane
Watak/sifat anak biasanya meniru orang tuanya.
-Ora ana kukus tanpa geni :
ora ana prakara tanpa jalaran
Tidak ada akibat tanpa suatu sebab.
-Ora gonjo ora unus :
wong kang ala atine lan rupane
Orang yang buruk hati dan rupanya.
-Ora mambu enthong irus :
dudu sanak dudu kadhang
Bukan saudara maupun teman (tidak memiliki hubungan sama sekali).
-Ora tembung ora tawung :
njupuk barang liyan ora kandha disik
Mengambil barang orang lain tanpa pamit.
-Ora uwur ora sembur :
ora gelem cawe-cawe babar pisan
Tidak mau ikut campur sama sekali.
-Ora kinang ora udud :
ora mangan apa-apa
Tidak makan apa-apa. Maksudnya tidak mendapatkan apa-apa.
-Othak athik didudut angel :
guneme sajak kepenak, bareng ditemeni jebule angel
Bicaranya seolah-olah meyakinkan, tapi ketika diseriusi ternyata tidak bisa.

P
-Palang mangan tandur :
diwenehi kapercayan malah gawe kapitunan
Diberi kepercayaan tetapi malah disalahgunakan.
-Pandengan karo srengenge :
memungsuhan karo penguwasa
Bermusuhan dengan penguasa.
-Pandhitane antake :
laire katon suci batine ala
Dari luar terlihat suci/baik tapi hatinya buruk.
-Pecruk (manuk kag magan iwak) tunggu bara :
dipasrahi barang kang dadi kesenengan
Diberi mandat/kepercayaan menjaga sesuatu yang jadi kegemarannya.
-Pitik trondhol diumbar ing padaringan :
wong ala dipasrahi barang kang aji, wekasane malah ngentek-entekake
Orang jahat yang diberi kepercayaan barang berharga, pada akhirnya hanya bisa menghabiskan.
-Pupur sadurunge benjut :
ngati-ati sadurunge benjut
Berhati-hati sebelum celaka/babak belur.

R
-Rampek-rampek kethek :
nyedak-nyedak mung arep gawe kapitunan
Mendekati hanya untuk membuat kerusakan/onar.
-Rawe-rawe rantas malang-malang putung :
samubarang kang ngalang-alangi bakal disingkirake
Semua barang yang menghalangi bakal disingkirkan.
-Rebut balung tanpa isi :
pasulayan merga barang kang sepele
Perselisihan yang disebabkan perkara sepele.
-Rindhik asu digitik :
dikongkon nindakake penggawean kang cocok karo kekarepane
Ditugaskan menjalankan pekerjaan yang sesuai dengan keinginannya.
-Rupa nggendhong rega :
barang apik regane larang
Barang bagus/berkwalitas mahal harganya.
-Rukun agawe santosa, crah agawe bubrah :
yen padha rukun mesti padha santosa, yen padha congkrah mesthi padha bubrah/rusak
Jika bisa hidup rukun pasti akan hidup sentosa, jika selalu bertikai pasti akan bercerai.

S
-Sabar sareh mesthi bakal pikoleh :
tumindak samubarang aja kesusu supaya kasil
Pekerjaan apapun jangan dilakukan dengan tergesa-gesa agar berhasil.
-Sabaya pati, sabaya mukti :
kerukunan kang nganti tekan pati
Kerukunan yang dijalankan hingga akhir hayat.
-Sadumuk bathuk sanyari bumi :
pasulayan nganti dilabuhi tekaning pati
Persilisihan terus menerus hingga ajal tiba.
-Sandhing kebo gupak :
cedhak wong tumindak ala, bisa-bisa katut ala
Jika dekat-dekat dengan orang bejat bisa-bisa ikut bejat.
-Satru mungging cangklakan :
mungsuh wong kang isih sanak sedulur
Musuh yang masih bersaudara.
-Sadhakep awe-awe :
wis ninggalake tumindak ala, nanging batien isih kepengin nglakoni maneh
Sudah meninggalkan pekerjaan jelek, tapi dalam batin masih ingin mengulangi lagi.
-Sembur-sembur adus, siram-siram bayem :
bisa kalaksanan marga oleh pandongane wong akeh
Bisa terlaksana karena mendapat dukungan/doa banyak orang.
-Sepi ing pamrih, rame ing gawe :
nindakake panggaweyan kanthi ora melik/pamrih apa-apa
Melakukan pekerjaan tanpa pamrih.
-Sing sapa salah bakal seleh :
sing sapa salah bakal konangan
Orang yang berbuat salah pada akhirnya pasti akan ketahuan.
-Sluman slumun slamet :
senajan kurang ati-ati isih diparingi slamet
Biarpun kurang hati-hati tapi masih diberi keselamatan.
-Sumur lumaku tinimba, gong lumaku tinabuh :
wong kang kumudu-kudu dijaluki piwulang/ditakoni


T
-Tebu tuwuh socane :
prakara kang wus apik, bubrah marga ana sing ngrusuhi
Perkara yang telah tertata rapi, rusak karena ada yang berbuat onar.
-Tega larane ora tega patine :
senajan negakake rekasane, nanging isih menehi pitulungan
Meski tega melihat orang tersebut sengsara, tapi masih memberi pertolongan.
-Tekek mati ing ulone :
nemoni cilaka margo saka guneme dhewe
Mendapatkan masalah karena ucapannya/kelakuannya sendiri.
-Tembang rawat-rawat, ujare mbok bakul sunambiwara :
kabar kang durung mesthi salah lan benere
Kabar/berita yang belum pasti kebenarannya.
-Timun jinara :
prakara gampang banget
Perkara yang mudah sekali.
-Timun mungsuh duren :
wong cilik mungsuh wang kuwat/panguwasa, mesthi kalahe
Orang jelata/kecil melawan pengusa/orang besar dan sudah pasti kekalahannya.
-Timun wungkuk jaga imbuh :
wong bodho, mung dikanggokne nalika kekurangan wae
Orang bodoh hanya dibutuhkan saat kekurangan saja
-Tinggal glanggang colong playu :
ninggalake papan pasulayan
Meninggalkan/menghindari tempat maksiat.
-Tulung (nulung) menthung :
katone nulungi jebule malah nyilakani
Kelihatannya seolah-olah berusaha menolong, tapi nyata malah mencelakakan.
-Tumbak cucukan :
wong sing seneng adu-adu
Orang yang suka menghasut/mengadu domba.
-Tuna sathak bathi sanak :
rugi bandha nanging bathi paseduluran
Merugi dalam harta tapi mendapatkan saudara/sahabat.
-Tunggak jarak mrajak tunggak jati mati :
prakara ala ngambra-ambra, prakara becik kari sethitik
Perkara jelek merajalela sedangkan perkara baik tinggal sedikit.

U
-Ucul saka kudangan :
luput saka gegayuhane
Lepas dari genggaman. Maksudnya adalah sebuah kesempatan yang terlepas begitu saja.
-Ulat madhep ati manteb :
wis manteb banget kekarepane
Sudah bulat tekadnya.
-Undaking pawarta, sudaning kiriman :
biasane pawarta iku beda karo kasunyatane
Biasanya sebuah berita itu berbeda dari kenyataan yang terjadi.
-Ungak-ungak pager arang :
ngisin-isini
Kelakuan/tindakan yang memalukan.

W
-Welas tanpa lalis :
karepe welas nanging malah gawe kapitunan
Maksudnya ingin menolong tapi malah membuat sengsara.
-Wis kebak sundukane :
wis akeh banget kaluputane
Sudah banyak sekali kesalahannya.
-Wiwit kuncung nganti gelung :
wiwit cilik nganti gedhe tuwa
Dari kecil hingga dewasa.

Y
-Yitna yuwana mati lena :
sing ngati-ati bakal slamet, sing sembrana bakal cilaka
Yang berhati-hati akan selamat, yang gegabah akan celaka.
-Yiyidan mungging rampadan :
biyene wong durjana/culika saiki dadi wong sing alim
Dulunya orang jahat/buruk kelakuannya, tapi sekarang telah menjadi orang alim/baik.
-Yuwana mati lena :
wong becik nemoni cilaka marga kurang ngati-ati
Orang baik yang celaka karena kurang hati-hati.
-Yuyu rumpung mbarong ronge :
omahe magrong-magrong nanging sejatine mlarat
Memiliki rumah besar/mewah tapi sebenarnya miskin.
Lebih lanjut tentang - Bebasan

Radio Garuda Suriname NV

Kolo wingi, wanci kulo lagi surfing, eh ora nyono ora ngiro, nemu tulisan babagan Radio Garuda Suriname. Pas kulo coba ngrungokake, yo apik kuwi. Basa kang digawe yo boso Jawi, nanging nanggo logat Londo(mbok menawi lho!). Tembang-tembange yo nganggo boso Jawa. Wanci kulo ngrungokno pas diputerake lagu keroncong. Yo ono iklan-iklane lho! Tapi ora jelas iklane opo wae, kerono kupinge lagi ngantuk ^_^
Lajeng yo ono iklan lagune Didi Kempot. Sebagian yo ono acara kang nganggo boso Londo.
Yen poro konco arep ngrungokno pisan iso ngrungokno ing kene.
Klik wae gambar ing ngisor iki. Sugeng midhangetaken!


Boso opo iki??? Rat-marit! :p
Lebih lanjut tentang - Radio Garuda Suriname NV

Font Jawa Palsu



Menika font latin kados biasa nanging rupanipun kados aksara jawi.

Download Font Jawa-Palsu
Lebih lanjut tentang - Font Jawa Palsu

Font Jawa (HaNaCaRaKa)


Menika font hanacaraka kang saghed dipun dhamel ing MS Word. Sampun kasupen, maos tata caranipun ndhamel font menika.

Download Font Jawa (hanacaraka)

Panduan pemakaian
Lebih lanjut tentang - Font Jawa (HaNaCaRaKa)

Sejarah Macapat

Macapat sebagai sebutan metrum puisi jawa pertengahan dan jawa baru, yang hingga kini masih digemari masyarakat, ternyata sulit dilacak sejarah penciptaanya. Purbatjaraka menyatakan bahwa macapat lahir bersamaan dengan syair berbahasa jawa tengahan, bilamana macapat mulai dikenal , belum diketahui secara pasti. Pigeud berpendapat bahwa tembang macapat digunakan pada awal periode Islam. Pernyataan Pigeud yang bersifat informasi perkiraan itu masih perlu diupayakan kecocokan tahunnya yang pasti.

Karseno Saputra memperkirakan atas dasar analisis terhadap beberapa pendapat beberapa pendapat dan pernyataan. Apabila pola metrum yang digunakan pada tembang macapat sama dengan pola metrum tembang tengahan dan tembang macapat tumbuh berkembang sejalan dengan tembang tengahan, maka diperkirakan tembang macapat telah hadir dikalangan masyarakat peminat setidak-tidaknya pada tahun 1541 masehi. Perkiraan itu atas dasar angka tahun yang terdapat pada kidung Subrata, Juga Rasa Dadi Jalma = 1643 J atau 1541 masehi. (Saputra, 1992 : 14 )

Penentuan ini berpangkal pijak dari pola metrum macapat yang paling awal yang terdapat pada kidung Subrata. Sekitar tahun itu hidup berkembang puisi berbahasa jawa kuno, jawa tengahan dan jawa baru yaitu kekawin, kidung dan macapat. Tahun perkiraan itu sesuai pula dengan pendapat Zoetmulder lebih kurang pada abad XVI di jawa hidup bersama tiga bahasa, yaitu jawa kuno, jawa tengahan dan jawa baru.

Dalam Mbombong manah I ( Tejdohadi Sumarto, 1958 : 5 ) disebutkan bahwa tembang macapat ( yang mencakup 11 metrum ) di ciptakan oleh Prabu Dewawasesa atau Prabu Banjaransari di Sigaluh pada tahun Jawa 1191 atau tahun Masehi 1279. Tetapi menurut sumber lain, tampaknya macapat tidak hanya diciptakan oleh satu orang, tetapi oleh beberapa orang wali dan bangsawan. ( Laginem, 1996 : 27 ). Para pencipta itu adalah Sunan Giri Kedaton, Sunan Giri Prapen, Sunan Bonang, Sunan Gunung Jati, Sunan Muryapada, Sunan Kali Jaga, Sunan Drajat, Sunan Kudus, Sunan Geseng, Sunan Majagung, Sultan Pajang, Sultan Adi Eru Cakra dan Adipati Nata Praja.

Namun berdasarkan kajian ilmiah ada dua pendapat yang memiliki sedikit perbedaan tentang timbulnya macapat. Pendapat pertama bertumpu bahwa tembang macapat lebih tua dibanding tembang gede dan pendapat kedua bertumpu pada anggapan sebaliknya. Kecuali pendapat itu ada pendapat lain tentang timbulnya macapat berdasarkan perkembangan bahasa.

A). Tembang macapat lebih tua daripada tembang gede
Pendapat pertama beranggapan bahwa tembang macapat lebih tua dari pada tembang gede tanpa wretta atau tembang gede kawi miring. Tembang macapat timbul pada zaman Majapahit akhir ketika pengaruh kebudayaan Islam mulai surut ( Danusuprapta, 1981 : 153-154 ). Dikemukakan pula oleh Purbatjaraka bahwa timbulnya macapat bersamaan dengan kidung, dengan anggapan bahwa tembang tengahan tidak ada. ( Poerbatjaraka, 1952 : 72 )

B). Tembang macapat lebih muda daripada tembang gede
Pendapat kedua beranggapan bahwa tembang macapat timbul pada waktu pengaruh kebudayaan Hindu semakin menipis dan rasa kebangsaan mulai tumbuh, yaitu pada zaman Majapahit akhir. Lahirnya macapat berurutan dengan kidung muncullah tembang gede berbahasa jawa pertengahan, berikutnya muncul macapat berbahasa jawa baru. Dan pada zaman Surakarta awal timbul tembang gede kawi miring. Bentuk gubahan berbahasa jawa baru banyak digemari adalah kidung dan macapat. Proses pemunculannya bermula dari lahirnya karya-karya berbahasa jawa pertengahan yang biasa disebut dengan kitab-kitab kidung, kemudian muncul karya-karya berbahasa jawa baru berupa kitab-kitab suluk dan kitab-kitab niti. Kitab suluk dan kitab niti itu memberikan sumbangan yang besar terhadap perkembangan macapat.

C). Tembang macapat berdasarkan perkembangan bahasa
Dalam hipotesis Zoetmulder ( 1983 : 35 ) disebutkan bahwa secara linguistik bahasa jawa pertengahan bukan merupakan pangkal bahasa jawa baru. Melainkan merupakan dua cabang yang terpisah dan divergen pada bahasa jawa kuno. Bahasa jawa kuno merupakan bahasa umum selama periode Hindu – Jawa sampai runtuhnya Majapahit. Sejak datangnya pengaruh Islam, bahasa jawa kuno berkembang menurut dua arah yang berlainnan yang menimbulkan bahasa jawa pertengahan dan bahasa jawa baru. Kemudian, bahasa jawa pertengahan dengan kidungnya berkembang di Bali dan bahasa jawa baru dengan macapatnya berkembang di Jawa. Bahkan, sampai sekarang tradisi penulisan karya sastra jawa kuno dan pertengahan masih ada di Bali.
Lebih lanjut tentang - Sejarah Macapat

Aturan Metrum Macapat

Berdasarkan konvensi yang sejenis dan kebiasaan penggunaan secara bersama-sama dalam teks-teks sastra jawa (klasik), jenis metrum macapat berjumlah lima belas. Setiap jenis metrum memiliki aturan tertentu yang disebut Guru Gatra, Guru Wilangan dan Guru Lagu.

Guru gatra: jumlah baris dalam satu bait

Guru wilangan: jumlah suku kata dalam tiap baris

Guru lagu: rima pada akhir baris

Di bawah ini disajikan bagan mengenai aturan metrum macapat yang digunakan beberapa teori sastra jawa pada umumnya. Urutan tembang disusun secara alfabetis.

Bagan Aturan Metrum Macapat

No

Nama Metrum/ Tembang

Aturan

1

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15

Asmaradana

Balabak

Durma

Dhandanggula

Gambuh

Girisa

Jurudemung

Kinanthi

Maskumambang

Megatruh

Mijil

Pangkur

Pucung

Sinom

Wirangrong

8/I, 8/a, 8/e/o, 8/a, 7/a, 8/u, 8/a

12/a, 3/e, 12/a, 3/e, 12/a, 3/e

12/a, 7/I, 6/a, 7/a, 8/ I, 5/a, 7/I

10/I, 10/a, 8/e, 7/u, 9/I, 7/a, 6/u, 8/a, 12/I, 7/a

7/u, 10/u, 12/I, 8/u, 8/o

8/a, 8/a, 8/a, 8/a, 8/a, 8/a, 8/a,8/a

8/a, 8/u, 8/u, 8/a, 8/u, 8/a, 8/u

8/u, 8/I, 8/a, 8/I, 8/a, 8/I

12/I, 6/a, 8/I, 8/a

12/u, 8/I, 8/u, 8/I, 8/o

12/I, 6/o, 10/e, 10/I, 6/I, 6/u

8/a, 11/I, 8/u, 7/a, 12/u, 8/a, 8/I

12/u, 6/a, 8/I, 12,a

8/a, 8/I, 8/a, 8/I, 7/I, 8/u, 7/a, 8/I, 12/a

8/I, 8/o, 10/u, 6/I, 7/a, 7a


Lebih lanjut tentang - Aturan Metrum Macapat

Watak Sekar Macapat

Dalam tembang macapat terdapat watak yang erat kaitannya dengan isi metrum dan lagu. Dalam teks yang bermetrum Asmarandana, misalnya, watak yang dimiliki adalah rasa sedih , rindu dan mesra sehingga isi yang terkandung di dalamnya melukiskan rasa sedih, rindu dan mesra pula. Apabila teks itu didendangkan, lagunya harus sesuai dengan suasana yang terdapat dalam isinya. Dengan demikian, penggunaan suatu metrum harus sesuai dengan wataknya karena watak turut menentukan nilai keindahan tembang.

Setiap tembang mempunyai watak yang berbeda dari jenis tembang yang lain. Watak tembang telah dirumuskan dalam beberapa aturan baku kesusasteraan jawa. Di bawah ini merupakan bagan perwatakan tembang macapat.

Bagan Watak Macapat

No.

Nama Tembang

Watak

Kegunaan

1.


Asmaradana


Sedih, rindu, mesra


Untuk menyatakan rasa sedih, rindu, mesra.

2.


Balabak


Santai, seenaknya


Untuk menggambarkan suasana santai, seenaknya, kurang sungguh-sungguh.

3.


Durma


Bersemangat, keras, galak.


Untuk mengungkapkan kemarahan, kejengkelan, peperangan.

4.


Dhandanggula


Manis, luwes, memukau


Untuk menggambarkan berbagai hal dan suasana

5.


Gambuh


Wajar, jelas, tanpa ragu-ragu.


Untuk mengungkapkan hal-hal yang bersifat kekeluargaan, nasehat dan menggambarkan, kesungguhan hati.

6.


Girisa


Hati-hati, sungguh-sungguh


Untuk melukiskan hal-hal yang mengandung kewibawaan, pendidikan, pengajaran.

7.


Jurudemung


Senang, gembira, menggoda.


Untuk melukiskan hal-hal yang mengandung banyak tingkah, memancing asmara.

8.


Kinanthi


Terpadu, gembira, mesra,


Untuk memberikan nasehat, mengungkapkan kasih sayang

9.


Maskumambang


Susah, sedih,terharu, merana, penuh derita.

Untuk melukiskan suasana sedih, pilu, penuh derita.

10.


Megatruh


Susah, sedih, penuh derita, kecewa, menerawang

Untuk melukiskan suasana sedih pilu, penuh derita, menerawang

11.


Mijil


Terharu, terpesona


Untuk menyatakan suasana haru, terpesona dalam hubungannya dengan kasih sayang, nasehat.

12

Pangkur


Gagah, perwira, bergairah, bersemangat.


Untuk memberikan nasehat yang bersemanga, melukiskancinta yang berapi-api, suasana yang bernada keras

13


Pucung


Santai, seenaknya.


Untuk menggambarkan suasana santai seenaknya, kurang bersungguh-sungguh.

14.


Sinom


Senang, gembira, memikat


Untuk menggambarkan suasana, gerak yang menunjukan kelincahan.

15.

Wirangrong

Berwibawa.

Untuk mengungkapkan suasana yang mengandung keagungan, keindahan alam, pendidikan.


Lebih lanjut tentang - Watak Sekar Macapat

Makna Sekar Macapat

Tembang jawa macapat wonten 11 (sewelas) cacahe, kang gambarake jejering manungsa awit wonten garbane ibu ngantos kapundut ing ngarsane kang Maha Kuwaos, nggih meniko :

Tembang jawa mocopat dapat digolongkankan menjadi 11 tembang, yang menggambarkan jalannya kehidupan manusia sejak didalam kandungan ibunda sampai meninggalnya untuk menghadap Yang Maha Kuasa, yaitu :

1. Maskumambang, gambarake jabang bayi sing isih ana kandhutane ibu, sing durung kawruhan lanang apa wadon. Mas tegese durung weruh lanang dan wadon. Kumambang tegese uripe ngambang nyang kandhutane ibune.

Melambangkan embrio yang masih dalam kandungan ibunya, yang belum diketahui laki atau perempuan. Mas, artinya belum diketahui laki atau perempuan, sedangkan Kumambang, artinya hidupnya masih dialam kandungan ibundanya.

2. Mijil, ateges wis lahir jabang bayine wujud lanang apa wadon

Artinya sudah lahir didunia jenis kelamin laki atau perempuan.

3. Kinanthi, saka tembung kanthi utawa tuntun, kang ateges dituntun supaya bisa mlaku ngambah panguripan alam ndonya.

Berasal dari kata kanthi atau menuntun, yang artinya dituntun supaya dapat berjalan didunia ini.

4. Sinom, Isih Enom, tegese kanoman, minangka kalodhangan sing paling penting kanggone remaja supaya bisa ngansu kawruh sak akeh-akehe.

Artinya pemuda/remaja, disini yang terpenting bagi remaja agar bisa menuntut ilmu yang setinggi-tingginya.

5. Asmaradana, tegese rasa tresna, tresna marang liyan (pria lan wanita) kang kabeh mau wis dadi kodrat Illahi.

Artinya mempunyai rasa cinta kasih kepada sesamanya baik itu pria maupun wanita, karena semua itu sudah merupakan kehendak/kodrat Yang Maha Kuasa.

6. Gambuh, saka tembung jumbuh/sarujuk kang ateges yen wis jumbuh/sarujuk njur digathukake antarane pria lan wanita sing pada nduweni rasa tresna mau, ing pangangkah supaya bisaa urip bebrayan.

Berasal dari kata nyambung/sesuai yang artinya kalau sudah pas selanjutnya dijodohkan antara pria dan wanita yang sudah saling mencintai, dengan harapan dapat menjalin kehidupan yang langgeng.

7. Dandanggula, nggambarake wong kang lagi seneng-senenge, apa kang digayuh bisa kasembadan. Kelakon nduwe sisihan/keluarga, duwe omah, urip cukup kanggo sakkeluargane. Mula kuwi wong kang lagi bungah/bombong atine bisa diarani lagu dandanggula.

Menggambarkan seseorang yang berbahagia, apa yang dicita-citakan dapat terlaksana. Terlaksana mempunyai pasangan, mempunyai rumah, kehidupan yang kecukupan untuk keluarganya. Makanya seseorang yang sedang menemukan kebahagiaan dapat dikarakankan ibaratn lagunya dandanggula.

8. Durma, saka tembung darma/weweh. Wong yen wis rumongso kacukupan uripe banjur tuwuh rasa welas asih marang kadang mitra liyane kang lagi nandhang kacintrakan, mula banjur tuwuh rasa kepingin darma/weweh marang sapadha-padha. Kabeh mau disekunyung uga saka piwulange agama lan watak sosiale manungsa.

Berasal dari kata pemberi. Seseorang yang merasa kecukupan hidupnya kemudian tergugah rasa kasihan kepada sanak saudara yang sedang menderita, makanya tergugah ingin membantu dan memberi pertolongan kepada siapa saja. Semua itu diberikan pertolongan sesuai ajaran agama dan rasa sosialnya kepada sesama.

9. Pangkur, saka tembung mungkur kang ateges, nyingkiri hawa nepsu angkara murka, kang dipikir tansah kepingin weweh sapadha-padha.

Berasal dari kata meninggalkan yang artinya menghindari hawa nafsu yang angkara murka, semua yang dipikirkan senantiasa berkeinginan membantu kepada sesamanya.

10. Megatruh, saka tembung megat roh utawa pegat rohe/nyawane, awit wis titi wancine katimbalan marak sowan mring Kang Maha Kuasa.

Berasal dari kata lepas rohnya atau mati, karena sudah saatnya dipanggil menghadap kepada Yang Maha Kuasa.

11. Pucung, yen wis dadi layon/mayit banjur dibungkus mori putih utawa dipocong sak durunge dikubur.

Kalau sudah menjadi bangkai kemudian dibungkus dengan kain putih atau dipocong sebelum dikebumikan.

Lebih lanjut tentang - Makna Sekar Macapat

Sekar Macapat MP3

Lebih lanjut tentang - Sekar Macapat MP3